↓ reklama - promocja - polecamy - popieramy - zapraszamy - zachęcamy ↓

↑ reklama - promocja - polecamy - popieramy - zapraszamy - zachęcamy ↑

I. Interdyscyplinarna Akademia Atopii, Gdańsk 2017

Czynniki psychiczne, stygmatyzacja i jakość życia w atopowym zapaleniu skóry

Mikołaj Majkowicz^1,2, Roman Nowicki³

1) Instytut Nauk o Zdrowiu, Akademia Pomorska w Słupsku; 2) Zakład Badań nad Jakością Życia, Gdański Uniwersytet Medyczny; 3) Katedra i Klinika Dermatologii, Wenerologii i Alergologii, Gdański Uniwersytet Medyczny

Analiza zależności pomiędzy stanem somatycznym a psychiką człowieka jest uwarunkowana przyjęciem jednego z kilku założeń „pierwotnych” w postaci paradygmatu (modelu) badań w medycynie. Jeden z tych modeli nazywany modelem lub paradygmatem biomedycznym przyjmuje, że ciało i psychika to zupełnie odmienne sfery. „Ciało traktowane jest jak maszyna, naprawiana za pomocą usuwania lub wymiany wadliwych części albo niszczenia ciał obcych, stanowiących przyczynę problemu” (psycholog David McClelland). W modelu biomedycznym zwraca się uwagę jedynie na biochemiczne przyczyny chorób. Wymiary społeczny, psychologiczny i behawioralny nie mieszczą się w tym schemacie, są więc pomijane” [1]. Ten model wyklucza, niejako z góry, poszukiwanie rzeczywistych związków psychosomatycznych lub somatopsychicznych. Na podstawie tego modelu problemy dermatologiczne są wyjaśniane jedynie za pomocą czynników biologicznych (genetycznych, biochemicznych itp.).

W medycynie współczesnej na ogół przyjmowany jest tzw. model biopsychospołeczny. W modelu tym nie odrzuca się ważności czynników biomedycznych, ale poszerza się je o inne obszary. „Stoimy w obliczu konieczności poszerzenia podejścia do chorób, tak aby uwzględniało ono czynniki psychospołeczne, nie rezygnując z wielkich zalet podejścia biomedycznego” (George Engel, 1977). Źródłem i inspiracją biopsychospołecznego podejścia w medycynie jest ogólna teoria systemów. Przyjęcie tej teorii i jej głównych twierdzeń zmusza badaczy i praktyków do całościowego podejścia zarówno w badaniach naukowych, jak i w praktyce [1].

Przyjęciu i powszechności tego modelu sprzyjały początkowo badania o charakterze czysto korelacyjnym, tzn. wykazywano obecność istotnych statystycznie i wysokich korelacji pomiędzy stwierdzeniem zaburzeń somatycznych a stanem psychicznym chorych. Następnie w miarę rozwoju nauk biologicznych, a także psychologicznych coraz częściej wskazywano na mechanizmy biologiczne (neurofizjologiczne, biochemiczne, genetyczne itp.) pozwalające na racjonalne wyjaśnianie związków zachodzących pomiędzy zjawiskami somatycznymi a psychicznymi, a nie tylko wykazanie korelacji istniejącej pomiędzy nimi.

Przyjęcie modelu biopsychospołecznego otworzyło drogę do badań interdyscyplinarnych, m.in o charakterze medyczno-psychologicznym. W wyniku przyjęcia takiej płaszczyzny badawczej powstały zespoły interdyscyplinarne [2–4] oraz pewne „podspecjalizacje”, takie jak psychosomatyka, psychoonkologia, psychoimmunologia czy psychodermatologia.

Takie pojęcia, jak stres, stygmatyzacja, jakość życia pozostają w związku z chorobami skóry. Już zwykłe, dostępne dla każdego człowieka doświadczenia życiowe dostarczają dowodów na związek niektórych zjawisk psychologicznych na reaktywność skóry, np. czerwienie, blednięcie, nadmierne pocenie się podczas doznawanego napięcia psychicznego w postaci np. lęku, stresu. Stres jest bowiem silnie związany z czynnościami biologicznymi człowieka, a także reakcjami psychicznymi. Mechanizm tych zależności wyjaśnia np. oś – podwzgórze, przysadka – nadnercza. Związki oraz kierunkowość stwierdzanych zależności można rozpatrywać w postaci dwóch modeli.

Model psychosomatyczny – myślimy tutaj o wpływie czynników psychicznych na stan somatyczny chorych, np. rola stresu w kształtowaniu chorób skóry [5–7]. Badania wykazują, że stres, zwłaszcza przewlekły, może się istotnie przyczyniać do powstania i podtrzymywania nawrotów atopowego zapalenia skóry (AZS).

Model somatopsychiczny – zmiany chorobowe skóry wpływają na życie psychiczne i społeczne chorych. Pacjenci z AZS odczuwają silne dolegliwości w postaci swędzenia, zaczerwienie, niejednokrotnie złuszczanie się skóry, skłonność do zakażeń bakteryjnych skóry. Takie zmiany, jak silne swędzenie, a także odczuwalne dolegliwości bólowe związane ze zmianami na skórze powodują ciągły dyskomfort. Ze względu na jego przewlekłość pacjenci cierpią, występują u nich stany depresyjne, zwiększone ryzyko samobójstwa, a jakość ich życia znacznie się pogarsza [8–11]. Drugi rodzaj skutków AZS wywołany jest przez zmiany na skórze w miejscach społecznie eksponowanych na co dzień, np. na twarzy, bądź które są widoczne u chorych podczas pobytu w takich miejscach jak baseny. Te sytuacje, m.in. poprzez zjawisko stygmatyzacji społecznej, przyczyniają się do unikania ludzi i tego typu okoliczności pomimo istniejących silnych potrzeb w tym zakresie. Zmusza to pacjentów do izolacji społecznej, co z kolei odbija się niekorzystnie na ich rozwoju psychospołecznym (u dzieci i młodzieży) lub też powoduje występowanie przewlekłego stresu (zarówno u młodzieży, jak i dorosłych). Opisany bardzo ogólnie wpływ zmian w obrębie skóry na stan psychiczny chorych jest udokumentowany licznymi badaniami [5–7, 11, 12].

W literaturze przedmiotu podkreśla się korzystne znaczenie leczenia AZS w sposób skojarzony z oddziaływaniem psychologicznym od udzielania wsparcia społecznego poprzez techniki terapii podtrzymującej po systematyczną psychoterapię profesjonalną. Wyniki przeprowadzonych metaanaliz dotyczących rodzaju oddziaływania psychologicznego nie są jednak jednoznaczne [13]. Generalnie można stwierdzić, że oddziaływanie psychologiczne daje znaczące korzyści w leczeniu AZS. W celu zwiększenia efektywności terapii powinno być powszechnie stosowane poradnictwo psychologiczne zarówno dla pacjentów, jak i ich rodzin. Należy opracować programy mające na celu poprawę zdrowia psychicznego oraz klinicznych aspektów AZS u dorosłych [3, 13].

Piśmiennictwo

1. Sheridan C.L., Radmacher S.A.: Psychologia Zdrowia. Wyzwanie dla biomedycznego modelu zdrowia. Instytut Psychologii Zdrowia PTP, Warszawa, 1998.
2. Boguniewicz M., Nicol N., Kelsay K., Leung D.Y.: A multidisciplinary approach to evaluation and treatment of atopic dermatitis. Semin Cutan Med Surg 2008, 27, 115-127.
3. Cho I.Y., Park S.K.: Mind-body intervention for treating atopic dermatitis. Korean J Contents 2008, 8, 242-250.
4. Pallanti S., Lotti T., Urpe M.: Psychoneuroimmunodermatology of atopic dermatitis: from empiric data to the evolutionary hypothesis. Dermatol Clin 2005, 23, 695-701.
5. Arndt J., Smith N., Tausk F.: Stress and atopic dermatitis. Curr Allergy Asthma Rep 2008, 8, 312-317.
6. Gieler U., Schoof S., Gieler T., Scheewe S., Schut C., Kupfer J.: Atopic eczema and stress among single parents and families: an empirical study of 96 mothers. Acta Derm Venereol 2017, 97, 42-46.
7. Tran B.W., Papoiu A.D., Russoniello C.V., Wang H., Patel T.S., Chan Y.H. i inni: Effect of itch, scratching and mental stress on autonomic nervous system function in atopic dermatitis. Acta Derm Venereol 2010, 90, 354-361.
8. Beikert F.C., Langenbruch A.K., Radtke M.A., Kornek T., Purwins S., Augustin M.: Willingness to pay and quality of life in patients with atopic dermatitis. Arch Dermatol Res 2014, 306, 279-286.
9. The EuroQol Group.: EuroQol – A new facility for the measurement of health-related quality of life. Health Policy 1990, 16, 199-208.
10. Maksimovic N., Jankovic S., Marinkovic J., Sekulovic I.K., Zivkovic Z., Spiric V.T.: Health-related quality of life in patients with atopic dermatitis. J Dermatol 2012, 39, 42-47.
11. Slattery M.J., Essex M.J.: Specificity in the association of anxiety, depression, an atopic disorders in a community sample of adolescents. J Psychiatr Res 2011, 45, 788-795.
12. Kelsay K., Klinnert M., Bender B.: Addressing psychosocial aspects of atopic dermatitis. Immunol Allergy Clin 2010, 30, 385-396.
13. Chida Y., Steptoe A., Hirakawa N., Sudo N., Kubo C.: The effects of psychological intervention on atopic dermatitis. Int Arch Allergy Immunol 2007, 144, 1-9.

Jak cytować ten artykuł: Majkowicz M, Nowicki RJ. Czynniki psychiczne, stygmatyzacja i jakość życia w atopowym zapaleniu skóry. I. Interdyscyplinarna Akademia Atopii, Gdańsk, 29 września 2017. URL: http://www.alergologia.org/konferencje/2017_iaa_gdansk/06_czynniki_psychiczne.html (Dokument elektroniczny).

Szuflady pełne pamiętników zjazdowych? Zapewnimy Twojej konferencji nieśmiertelność i nieograniczony zasięg! Liczby mówią za siebie: od 52499 wizyt w 2007 roku do 7019 wizyt w tylko jednym miesiącu lutym 2017 roku... na naszym archiwum kurz nie osiada nigdy! Dowiedz się więcej o archiwizacji materiałów zjazdowych na Portalu Lekarzy Alergologów alergologia.org.

↓ reklama - promocja - polecamy - popieramy - zapraszamy - zachęcamy ↓

↑ reklama - promocja - polecamy - popieramy - zapraszamy - zachęcamy ↑

Niniejszy serwis nie zastępuje porady lekarskiej, korzystasz z niego wyłącznie na własne ryzyko. Wszelkie prawa zastrzeżone.
All rights reserved. © Respective Authors (abstracts) and Radoslaw Spiewak (presentation and code)
Document created: 7 September 2017, last updated: 9 September 2017.